Kongres Kultury Polskiej kontynuowany w Toruniu?

Zakończył się Kongres Kultury Polskiej w Krakowie. Wydarzenie przerosło założenia i przewidywania organizatorów. Kongres stał się polem bitwy o przyszłość kultury w Polsce i przyniósł wiele znaczących decyzji, dotyczących między innymi mediów publicznych, edukacji, tańca, teatru i muzyki w Polsce. Co ważne — już w połowie października polscy twórcy spotkają się ponownie — tym razem w Toruniu.
 
Toruń — kontynuacja?

W Krakowie obecni byli przedstawiciele Miejskiej Instytucji Kultury Toruń 2016, którzy nawiązali wiele kontaktów ważnych dla promowania kandydatury Torunia do miana Europejskiej Stolicy Kultury. Ale to nie jedyny toruński akcent. Jak poinformował Dziennik Polski, krakowska gazeta codzienna, w Toruniu na „pokongresową dogrywkę” umówili się przedstawiciele świata muzyki — uważający, iż muzyka jest najbardziej pokrzywdzoną przez Kongres dziedziną sztuki. Jako jedyna nie doczekała się bowiem raportu specjalnego, a muzycy musieli obradować w oddalonym od centrum kongresowego budynku Biblioteki Jagiellońskiej. Data spotkania twórców nie została jeszcze ustalona.

Twórcy innych dziedzin zjadą za to do Torunia dużo szybciej. Od 11 do 13 października odbędzie się tutaj Kongres Twórców Kultury Polskiej. Organizowane przez Związek Zawodowy Twórców Kultury spotkanie ma przypominać wszystkim, a zwłaszcza decydentom, że kulturę narodową, „która jest bezcennym dobrem nabierającym nowego znaczenia w kontekście integracji europejskiej, należy chronić przede wszystkim poprzez ochronę jej twórców”.

Osią wspólnej debaty będą kwestie dotyczące sytuacji socjalno-bytowej twórców, otoczenie prawne twórczości w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem prawa autorskiego, kondycja twórców kultury wobec dominacji środków masowego przekazu (w tym spór o kształt nowej ustawy medialnej) oraz rola twórców kultury polskiej w zjednoczonej Europie.

Debata nad polską kulturą dopiero się zaczyna

W trzydniowym Kongresie Kultury Polskiej wzięło udział prawie 1,5 tys. osób, a 15 tys. śledziło obrady za pośrednictwem relacji w Internecie. „Bałem się, że to będzie uniwersyteckie wydarzenie, ale tak się na szczęście nie stało” — mówił podczas Kongresu Andrzej Wajda. „Kultura odzyskała swój głos” — komentował krytyk Roman Pawłowski z Gazety Wyborczej i dodawał, że wreszcie różne środowiska kulturalne artykułują jasno swoje poglądy i słuchają się nawzajem. A tego od dawna nie było.

Kongresowi towarzyszyła niesamowita atmosfera intelektualnego spotkania. W salach obrad i kuluarach przewijali się najwięksi polscy artyści i intelektualiści, zawzięcie dyskutujący ze sobą o tym, co należy w Polsce zmienić, by Polacy zaczęli wreszcie poważnie traktować kulturę.

Podstawowa suwerenność narodu wyraża się w kulturze

Uczestnicy kongresu dowodzili, iż nasz kraj przeżywa prawdziwy kulturalny boom. „Polska jest produktem kulturalnym o światowej skali. Przeżywamy właśnie eksplozję talentów” — głosił dyrektor Instytutu Adama Mickiewicza Paweł Potoroczyn. Podawano twarde liczby — 1 złoty zainwestowany w kulturę przynosi 5,50 złotych zysku. Wielokrotnie podkreślano ogromną rolę mediów w kształtowaniu odbioru kultury w Polsce. Poświęcono temu tematowi specjalny panel dyskusyjny o ich kulturotwórczej roli.

Ale padały też twarde słowa: „Pieniądze przeznaczane przez Polskę na kulturę mieszczą się w granicach błędu statystycznego” — mówił na sesji o finansowaniu kultury Wojciech Misiąg, ekonomista i były wiceminister finansów. „Gdyby ktoś pomylił się w podsumowaniu budżetu państwa o tę sumę to by nikt pewnie pomyłki nie zauważył” — dodawał. „Nie ma grupy wspierającej młodych” — ostrzegała reżyserka Małgorzata Szumowska. Podawano szokujące wyniki badań, na przykład sondaż OBOP-u na temat kultury. Według niego, zdaniem 99% Polaków, „człowiek kulturalny” to ktoś, kto… nie pcha się w kolejce.

Kongres przyniósł też konkretne decyzje. Zniecierpliwieni bezradnością elit politycznych twórcy wzięli sprawy w swoje ręce i wystąpili z inicjatywą obywatelskiego projektu ustawy medialnej, który miałby zakończyć żenujące widowisko wokół TVP oraz ustalić pozycję tych mediów na rynku medialnym w kraju. Projekt ma przygotować Komitet Obywatelski Mediów Publicznych. W imieniu premiera Donalda Tuska poparcie rządu dla pomysłu twórców zadeklarował obecny na kongresie Michał Boni, szef zespołu doradców strategicznych premiera.

Kongres bardzo silnie podkreślił konieczność wzmocnienia wsparcia państwa dla kultury. Powstała petycja domagająca się podwojenia nakładów na kulturę z obecnych 0,5% do 1% dochodu budżetu państwa. Kongres poparł także przesłanie, które pierwszego dnia obrad przedstawił Andrzej Wajda. Objęło one 7 punktów, jakie należy zrealizować natychmiast, by kultura polska mogła się rozwinąć.

Minister Bogdan Zdrojewski obiecał też, że powoła w przyszłym roku dwa nowe Instytuty: Muzyki i Tańca, które razem z istniejącym Instytutem Teatralnym mają stopniowo przejąć finansowanie projektów z programów ministerstwa.

Niezwykle ważną decyzją jest postulat ponownego wprowadzenia do szkół podstawowych i gimnazjów nauczania muzyki i plastyki.

Wajda poruszył też problem największej słabości Kongresu — brak podkreślenia roli pozarządowych i prywatnych organizatorów festiwali, animatorów teatrów, realizatorów filmów, czyli szeroko pojmowanej kultury niezależnej. Spowodowało to nawet zwołanie anty-kongresu w krakowskim klubie Goldex-Poldex. Wajda postulował, że w przyszłym roku należałoby zwołać kongres kultury niezależnej. Wtórowała mu Agnieszka Holland — „Ten kongres musi być kontynuowany. Powinien wyłonić instytucje i grupy kontynuujące to co zaczęliśmy” — mówiła.

I tak się stało.

JJ/ip